دکتر منصوره فضیلتی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه اضطراب در سطح نرمال کمک می‌کند تا افراد خود را در مقابل چالش‌ها آماده کنند و واکنش‌های سازگارانه داشته باشند، افزود: اضطراب بیش از حد نرمال بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد اثرات منفی گذاشته و باعث بروز مشکلات جسمی و روانی فراوانی می‌شود.

وی با اشاره به اینکه عموما برخی نوجوانان و جوانان در ایام امتحانات دچار اضطراب می‌شوند، گفت: یکی از شایع‌ترین نوع اضطراب، اضطراب امتحان در میان دانش آموزان و دانشجویان است، اضطراب در ایام امتحانات به نوعی نگرانی و ترس مبهم در مورد نحوه عملکرد در امتحان، نتایج منفی و شکست احتمالی را در پیش دارد، پژوهش‌ها نشان داده که میان اضطراب امتحان و عملکرد دانش آموزان رابطه منفی وجود دارد به طوریکه هر چه سطح اضطراب و انگیختگی فرد برای امتحان بیشتر باشد تمرکز او بر تکلیف کمتر و سرعت عمل کاهش می‌یابد.

به گفته فضیلتی گاهی دانش آموزان علی رغم مطالعه و کسب اطلاعات کافی در مورد مطالب درسی به دلیل اضطراب شدید نمی‌توانند اطلاعات آموخته شده را از حافظه خود بازیابی کرده و به سوالات امتحان پاسخ صحیح و مناسب بدهند.

این متخصص روانشناسی در ادامه، به عوارض اضطراب امتحان در میان دانش آموزان اشاره کرد و یادآور شد: تغییرات جسمی مانند تپش قلب، سردرد، لرزش دست، تغییر فشار خون، احساس ناتوانی، بی حوصلگی، کاهش انگیزه، پرخاشگری، کاهش تمرکز، اختلال در حافظه، خودگویی‌های منفی و بیقراری از عوارض اضطراب امتحانات به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه افزایش شیوع اضطراب امتحان در دانش آموزان و دانشجویان به دلایل مختلفی بستگی دارد، تاکید کرد: عدم تناسب بین توانایی دانش آموزان با انتظارات غیر منطقی والدین باعث بروز اضطراب بالا در دانش آموزان و دانشجویان می‌شود؛ والدین کمال گرا به دلیل معیارهای سخت گیرانه و انتظارات غیر واقع بینانه و نابه جا از فرزندان خود، باعث اضطراب آنها می‌شوند. اعتماد به نفس پایین نیز یکی دیگر از علل این اختلال است. زیرا، اگر دانش آموز خودپنداره منفی داشته و ارزیابی منفی از توانمندی‌هایش را در خود بپروراند، بروز افکار ناخوشایند در او افزایش می یابد.

فضیلتی عوامل فرهنگی را نیز از دیگر دلایل شیوع اضطراب در دانش آموزان دانست و گفت: در جوامعی که به تلاش دانش آموز توجه کمتری شده و ملاک و هدف ارزیابی رتبه بندی دانش آموزان است طبیعی است که میزان اضطراب افزایش یابد. همچنین فقدان مهارت‌های فردی در یادگیری صحیح مطالب، عدم داشتن اطلاعات کافی در مورد راهبردهای موثر و صحیح یادگیری و تعیین اولویت‌ها از عوامل دیگر بروز اضطراب در دانش آموزان است.

وی با بیان اینکه بروز افکار منفی قبل از امتحان موجب می‌شود که ذهن دانش آموز به جای پردازش فعالانه اطلاعات آموخته شده و یادآوری آنها زمان و انرژی زیادی را صرف ارزیابی توانمندی‌های خود کند، گفت: اگر هدف اصلی دانش اموزان رقابت باشد به جای تمرکز بر تکلیف، تنها به برنده شدن فکر می‌کند و همین امر دامنه توجه را محدود و سطح عملکرد فرد را کاهش می‌دهد، لازم به ذکر است که رقابت در صورتیکه به معنای الگوسازی و سرمشق گیری از افراد موفق و مهارت طلبی باشد مفید خواهد بود.

بنابر اظهارات این متخصص روانشناسی اگر دانش آموزان امتحان را موضوعی سخت بدانند و از دشواری آن نگران باشند، سطح اضطرابشان افزایش می‌یابد.

فضیلتی ضمن طرح این پرسش که چرا برخی افراد اضطراب امتحان را تجربه نمی‌کنند؟، بیان کرد: واقعیت این است که واکنش به امتحان در افراد مختلف متفاوت است و بستگی به نگرش فرد دارد، اگر امتحان را شرایطی تلقی کنیم که آموزه‌ها، توانمندی‌ها و میزان تلاش ما را به چالش بکشد نه تنها اضطرابی بروز نمی یابد بلکه لذت بخش است، لذا می‌توان گفت امید و خوش بینی به امتحان یکی از عوامل تاثیرگذار در کاهش اضطراب امتحان به شمار میرود.

وی در ادامه چند راهکار برای پیشگیری و کاهش اضطراب امتحان ارائه کرد و گفت: برنامه‌ریزی صحیح برای مطالعه، ایجاد محیط امن و دور از تنش در خانه و مدرسه، اجتناب از رقابت طلبی بین دانش آموزان، برخورد اطمینان بخش و حمایت گرانه والدین و معلمان، آموزش تکنیک‌های اثربخش یادگیری دروس (خلاصه نویسی، خط کشیدن زیر مطالب مهم، معنادار کردن مطالب،مرور ذهنی)، آموزش راهبردهای حل مسئله به دانش آموزان، افزایش اعتماد به نفس دانش آموزان، برنامه ریزی صحیح برای مطالعه، استراحت کافی قبل از امتحان، مرور مطالب درسی، اختصاص دادن ۱۰ تا ۱۵ دقیقه زمان استراحت بین زمان مطالعه، از جمله راهکارهای کاهش اضطراب امتحان است.

این متخصص روانشناسی معتقد است که نامناسب‌ترین زمان برای یادگیری دروس، شب امتحان است و روز و شب قبل امتحان به مرور مطالب یادگرفته شده، اختصاص دارد.
منبع: ایسنا